Kobno pismo – Zlatoje Martinov

Knjiga Kobno pismo koju je napisao Zlatoje Martinov – književni kritičar, publicista, esejista i prozni pisac, je tv-drama, zasnovana po istinitom događaju, objavljena ove godine u izdanju Orion Art Beograd. Privukla je pažnju našeg saradnika Dimitrija Janičića, nadam se da će i vašu… Pročitajte njegov prikaz knjige.

ZAMKE SENZACIONALIZMA

Ova knjižica, dramski tekst,  pisan kao TV drama, zasnovan na istinitom događaju sa kraja devetnaestog veka, čini se interesantnom iz dva razloga: prvi, malo njih zna bilo šta o samom događaju, iako su njegovi neposredni i posredni učesnici poznate ličnosti iz naše političke i kulturne prošlosti, a drugi, ovaj događaj iz pretprošlog veka može da se poveže sa našom svakodnevicom u ovom 21. veku, sa takozvanom tabloidizacijom i senzacionalizmom dobrog dela našeg medijskog prostora, kako to vole političari da kažu.

Martinov, koji se i ranijim knjigama dokazao kao poznavalac građanskog društva iz 19. i 20. veka u Vojvodini, napravio je dramski tekst zasnovan na jednom intimnom događaju, ljubavnom pismu jedne devojke iz poznate građanske porodice. To je bila Milica, kasnija supruga poznatog prvaka radikalne stranke Srba u Ugarskoj Jaše Tomića, inače kćerka Svetozara Miletića, svakako najznačajnije srpske političke figure u Austrougarskoj, vlasnika „Zastave“ i gradonačelnnika Novog Sada. Njegov protivnik, liberal Miša Dimitrijević, urednik „Branika“, javno preti tim Miličinim devojačkim pismom, da politički ocrni prvaka radikala i urednika ugledne „Zastave“, a i da rasturi brak Jaše Tomića, pa ga Jaša na novosadskoj železničkoj stanici ubije i sam završi u zatvoru.

Pomenuto pismo nikada nije objavljeno. Poslužilo je Dimitrijeviću da stalno drži u napetosti Jašu Tomića. Čak da je to bila i obična glasina, poslužila je svrsi. Naš narod opravdano kaže „Prazne puške plaše se dvojica, a pune samo jedan.“ Bilo kako bilo, to zadiranje u privatnost, upotreba privatnosti za političku, ličnu, moralnu – bilo koju diskreditaciju, poslužila je političkim neistomišljenicima. To se i danas često ponavlja, neka privatna istina, a češće poluistina podigne se na nivo senzacije, preko nje se diskredituje neka javna ličnost. Iz takvog sukoba neki završe na „političkom groblju“. Verovatno je da su različiti interesi u igri, pa novinar mora biti moralno kredibilan da proceni tu tanku moralnu liniju koja deli istinu od senzacionalizma, a često i lični kredibilitet od plaćeništva. U našim, balkanskim (ne)prilikama, to se može izroditi i u tragiku, kao što se desilo u slučaju Jaše Tomića i Miše Dimitrijevića.

U drami se od poznatih ličnosti pojavljuju i kralj Milan Obrenović, Jovan Jovanović Zmaj i mnoge ličnosti značajne za ondašnji politički život Vojvodine. Ima u tom tekstu govora o osobinama našeg naroda, o istini i teškom putu do nje, o varljivosti politike i angažovanja u političkom životu, o putu među evropske razvijene i kultivisane narode, stranačkoj ostrašćenosti, ali i brizi za budućnost. Da li će ovaj tekst naći televizijskog stvaraoca ili režisera da ga ekranizuje, ili možda pozorišnog reditelja da ga postavi na scenu, ostaje da se vidi. Međutim, njegove poruke su i danas aktuelne, pogotovo što mnogi bez mere pokušavaju da tabloidizuju privatni život javnih ličnosti.

Dimitrije Janičić

Beograd